महाराष्ट्रातील भूत-प्रेत, हडळ, चेटकीण आणि इतरयोनि अस्तित्व

महाराष्ट्र म्हणजे देव-देवतांच्या भूमीइतकाच भुताखेतांच्या, चेटकिणींच्या आणि अदृश्य जगाच्या कथांचा प्रदेश. गावागावात, डोंगरकपारीत, वाड्यांमध्ये आणि झाडांच्या सावल्यांखाली घुमणाऱ्या या कथा आजही लोकांच्या तोंडी आहेत.
ही माहिती धार्मिक ग्रंथावर नव्हे, तर लोकश्रद्धा आणि ग्रामीण संस्कृतीतून उगवलेल्या तोंडी परंपरेवर आधारित आहे.

पूर्वीच्या काळी, लोकांनी निसर्ग, मृत्यू, आणि रहस्यमय अनुभव समजून घेण्यासाठी अशा “नकारात्मक” अस्तित्वांची कल्पना केली. त्यातून निर्माण झाली — हडळ, बायणगी, चेडा, चेटकीण, डाकिनी, शाकिनी, हडप्या, वायफळ, बेताळ, भैरविण, राकसिण, खवस, बोकडण, चावरा, कळसंगी, पिशाच, वडाची आई, सावली, पांढरी बाई, आणि गाडेबाबा यांसारखी अनेक नावे.

ही नावे फक्त भीती निर्माण करणारी नाहीत, तर त्या काळातील लोकमानसाचे प्रतीक आहेत — भय, अंधार, अन्याय, आणि दुष्ट प्रवृत्तीचे रूपक म्हणून. खाली दिलेला महाराष्ट्रातील लोकश्रद्धांमधील “नकारात्मक अस्तित्वांचा” तोंडी परंपरेतला संग्रह —

या प्रत्येक नावामागे एखादी कथा, श्रद्धा किंवा भीती दडलेली आहे. कोणाच्या म्हणण्यानुसार हडळ म्हणजे स्मशानातील आत्मा, तर चेटकीण म्हणजे जादू जाणणारी स्त्री. काही ठिकाणी ‘डाकिनी-शाकिनी’ या देवीचे रूप मानले जाते, तर काही ठिकाणी दुष्ट आत्म्याचे.

💡 महत्त्वाची बाब:
यापुढील टप्प्यात आपण या सर्व अस्तित्वांसंबंधी सविस्तर माहिती सादर करणार आहोत - प्रत्येक भूत/प्रेताचे नाव व वर्ग, लक्षणे आणि वावरस्थान, ओळखण्याचे संकेत, त्यांचा मानवी जीवनावर होणारा परिणाम, आणि शास्त्रोक्त, पुराणोक्त व तांत्रोक्त उपाय हे सर्व माहिती blog.gurumaai.org वर नियमितपणे प्रकाशित केली जाईल




क्रमांकनाववर्ग / प्रकारवावरस्थान / वैशिष्ट्ये / स्वरूप
1हडळप्रेतात्मा / स्मशानवासीमृत स्त्रीची आत्मा, केस विस्कटलेले, काळ्या वस्त्रात; तिला पाणी न दिल्यास गावात रोग, सावल्यांवर हल्ला करते.
2चेटकीणतांत्रिक स्त्री / डाकिनी वर्गजादूटोणा करणारी, बहुधा गावातच राहणारी; रात्री ‘भुताटकीचा खेळ’ करते; मेलेल्या आत्म्यांचा वापर साधनेसाठी.
3बायणगीशाकिनी वर्गशेतात वावरते, जळत्या दिव्याभोवती भिरभिरते; माणसांच्या डोळ्यांना भास घडवते; आवाज स्त्रीसदृश पण पोकळ.
4चेडापुरुषभूत / वाड्यावासीजर्जर वाड्यांतील आत्मा; नशेत बोलणाऱ्या माणसांवर नियंत्रण घेतो; हास्यकल्लोळ स्वरात प्रकट होतो.
5पिशाचअधम आत्मा / रक्तपायीश्मशानातील लाल प्रकाशात दिसतो; रात्रौ १२–३ हा काल त्याचा; तंत्रसाधक याला सेवक बनवतात.
6डाकिनीतांत्रिक स्त्री / देवीचा अंशभ्रष्ट प्रकारकाळ्या वस्त्रात; मंत्रोच्चारात नाचते; शक्तीचा वापर विपरीत साधनेसाठी करते.
7शाकिनीशक्तिपीठातील नकारात्मक उर्जापूर्वी देवसेविका, परंतु तांत्रिक चुकांमुळे अधोमुख झालेली; रूपांतरण आणि भ्रम निर्माण करण्यात पटाईत.
8बेताळवायुवासी / भूताधिपतीझाडावर वसणारा; राजवंशांना परीक्षा देणारा; तांत्रिकांशी संवाद करणारा शक्तिशाली अस्तित्व.
9चुडीवालीभटकंती स्त्रीभूतसंध्याकाळी हातात चुड्या वाजवत दिसते; तिचा आवाज ऐकून मागे वळल्यास माणूस बेशुद्ध होतो.
10मसाणभैरवस्मशान रक्षक / राक्षसी ऊर्जातांत्रिक विधींमध्ये बोलावला जातो; झाडे जळतात, राख हलते; वचन पूर्ण केल्यास रक्षण करतो.
11घोरणीघरात वसणारी स्त्रीछायारात्री भांडी खणखणवते; स्त्रियांच्या स्वप्नांत येते; जळालेल्या आत्म्यांची ही जमात.
12रात्राणीनिशाचरी आत्मागावाच्या सीमेवर फिरते; तिला चुकून नमस्कार केल्यास थकवा, अंगदुखी, मनसुन्न अवस्था येते.
13चुडैल / चुरैलरूपांतर करणारी स्त्रीभूतमागे वळलेले पाय, लांब केस, लाल ओठ; पुरुषांना मोहात पाडून जीवशक्ती शोषते.
14पिंपळछायावृक्षवासी आत्मापिंपळाच्या झाडाखाली रात्री बसणाऱ्यांना झपाटते; बहुधा अपूर्ण श्राद्ध असलेल्यांच्या आत्मा इथे बांधलेले असतात.
15वडछायाझाडवासी भूतवडाच्या झाडावर डोळे दिसतात; आवाज “कोण आहे?” असा येतो; तांत्रिक साधना इथे निषिद्ध मानली जाते.
16पानबाईजलदेवीचा अधोअंशविहिरीत राहणारी स्त्रीछाया; तिचा श्वास पाण्याला थंड करतो; पाण्यात चेहरा दिसल्यास रोग लागतो.
17भुतानरानात भटकणारे आत्मेदारू प्यायलेल्या माणसांवर स्वार होतात; नाचवतात; नंतर थकवा, ताप.
18गडयाचा वावरगड-किल्ल्यांवरील आत्मापूर्वीचे सैनिक, राजांचे सेवक; गड सोडलेला नसतो; रात्री शस्त्रांच्या आवाजात प्रकट.
19माळकिणशेतवासी छायापेरणीपूर्वी विधी न केल्यास शेतात उभी दिसते; उंच, सडपातळ, डोळ्यात जळणारी ज्योत.
20कावळभूतवायुभूत / दूतआत्मे नेणारे; काळे पक्षीसदृश रूप; कुणाचाही मृत्यु समीप असल्यास घराभोवती फिरतात.
21बायकुळस्त्रीभूत / मातृका वर्गातील पतित आत्माघरात प्रसूतीदरम्यान मरण पावलेल्या स्त्रियांची आत्मा; नवजात बाळांना झपाटते; घरात गूढ बाळरडं ऐकू येतं.
22विठाळगड–रक्षक / अधोदेवगडांवर पहारा देणारी शक्ती; अर्पण विसरल्यास मार्ग चुकवते; आवाज धातूसारखा, गडगडाटी.
23झाडडाकीणवृक्षवासी डाकिनीपिंपळ, उंबर, वडाखाली राहते; दिवसा स्त्रीभास, रात्री काळा सावलीरूप; झाडाखाली दुध ओतणाऱ्यांवर प्रसन्न होते.
24गावचेटकीणतांत्रिक स्त्रीगावातील असूया, सूडातून निर्माण झालेली; तिच्या नजरेतून जनावरं मरतात; बाळांचे दात लागतात.
25चवथीणीग्रहणी / चंद्रग्रहणी शक्तीचतुर्थीच्या दिवशी बालकांना झपाटते; तिच्या दर्शनाने ताप येतो; पूजा केली तर रक्षण मिळते.
26रात्रीचा सोटाप्रेतछायाअंधाऱ्या रस्त्यावर ‘सोटा-सोटा’ असा आवाज; पाहणाऱ्यांना भोवळ; ही छाया धूरासारखी विखुरते.
27काळभैरवीशक्तिपीठातील डाकिनी रूपदेवीच्या रौद्रछायेत जन्मलेली; रक्तसाधनेत वापर; रात्री काळ्या कुत्र्यासारखी फिरते.
28भैरवदूतवायुवासी रक्षकभूतभैरवाच्या सेवेत; तांत्रिकांना परीक्षा देतो; धूप, मद्य, मांस आवडते.
29उंबरछायावृक्षछायाउंबराच्या झाडाखाली विधी केल्यास ती जागते; साधकाच्या स्वप्नात येते; कधी प्रसन्न, कधी रौद्र.
30चंद्रकालीनिशाचरी डाकिनीपौर्णिमेच्या रात्री नाचणारी; चंद्रकिरणांत स्त्रीरूप; चुकून दृष्टी गेल्यास माणूस वेडा होतो.
31बाघड्यापशुरूप आत्मागावात मांजर, कुत्रा किंवा बैल रूपात फिरतो; रक्ताचा वास घेतो; घरातील बलिदान स्वीकारतो.
32कुत्र्याचं भूतपशुभूतमृत कुत्र्यांच्या आत्मा; रात्रभर रडतात; त्यांच्या आवाजानंतर गावात मृत्युची चाहूल.
33दिसाडअदृश्य आत्माकोणाचाही आकार नाही; वाऱ्यासारखा झोत येतो; दारं आपोआप वाजतात; घरी काळोख निर्माण होतो.
34राखीणस्मशानवासी डाकीणराख खात जगणारी; ती प्रेतांच्या डोक्यावर बसते; काही तांत्रिक तिची पूजा करतात.
35कवटीभूतमृतकांचा अवशेषाधिष्ठितकवटीत स्थिरावलेली आत्मा; तांत्रिक तिच्याशी संवाद साधून भविष्यकथन करतो.
36गायछायापशुच्छायादुध देताना गायीने धक्का दिल्यास आत्मा झपाटतो; अशा छायेला ‘गायदेवीचा शाप’ म्हणतात.
37मृतगर्भिणीस्त्रीभूतगर्भपात झालेल्या स्त्रियांची छाया; रात्री बालकासारखा आवाज करते; तिचं पाणी शुद्ध केल्याशिवाय घरात शांतता येत नाही.
38शमशान डाकिणमृत्युसाधिकास्मशानात नाचणारी; करंडक घेऊन दिसते; काही तांत्रिक तिच्या हातून अमंगल कार्य करवतात.
39मसाण राणीरौद्र मातृकाप्रेतांचे राज्य तिच्या अधीन; तिला काळं वस्त्र, मांस आणि मद्य अर्पण केलं जातं.
40रानकालीरानदेवीचा काळा अंशझाडे, झुडपे, जंगलाच्या वेशीवर वसते; धाडसी माणसांना परीक्षा घेते; प्राणीभास स्वरूपात दिसते.
41विझलेला देवपतित ग्रामदेवताजेव्हा ग्रामदेवतेचे पूजन थांबते, तेव्हा तिचा रौद्र अंश “विझलेला देव” बनतो; गावात आजार, दुष्काळ, अपघात वाढतात.
42मृत तांत्रिकाची छायापिशाच / प्रेतज्याने अधुरी साधना केली, त्याची आत्मा विधीच्या ठिकाणीच अडकते; स्मशानातून धूर उठताना त्याचा आकार दिसतो.
43सावलीणस्त्रीछाया / भ्रमकारिणीमाणसाची सावली चोरते; झपाटल्यास माणूस आरशात आपला चेहरा ओळखत नाही; आवाज मोहक.
44काळसोटपुरुषभूत / हिंस्र आत्माकाळ्या दगडाजवळ वसतो; कुणी शापित वस्तू तिथे ठेवली तर ती त्याच्याच अधीन होते.
45झोळीवालीभिक्षुकभूत / डाकीणसंध्याकाळी झोळी घेऊन गावात येते; तिच्या झोळीत बाळाचं रडणं ऐकू येतं; दान दिल्यास शांती मिळते.
46बरणीवालीसाधनात्मक छायाजादूच्या बरणीत अडकवलेली आत्मा; तांत्रिक यांचा वापर मंत्रपरीक्षा किंवा सूडासाठी करतात.
47पिशाचनीरक्तपायी डाकिणस्मशानात लाल रेशीम परिधान करते; तांत्रिक मंत्रोच्चारात नाचते; चुकून हाक दिल्यास झपाटते.
48नागवटीनागदेवीचा पतित अंशनागपंचमीच्या अपमानाने जागृत होते; ती माणसांच्या शरीरात वास करते आणि चाव्याशिवाय विष फेकते.
49श्वापदीपशुरूप छायामनुष्याच्या अंगात प्रवेश करून त्याला प्राण्यासारखं चालवते; डोळे हिरवे, दात लांब, आवाज गुरगुरणारा.
50मठिणीमठातील पतित डाकीणधर्मविचलनाने पतित झालेली ब्रह्मचारिणी; रात्रौ मठात घंटा वाजवते; साधकांना भ्रम दाखवते.
51रक्तदात्रीरक्तपायी शक्तीतिचं प्रकट रूप रक्तवर्णी स्त्रीचं; तिला रक्तच अर्पण केल्यावरच शांत होते; तांत्रिक याचं रक्षण करतात.
52घाटवासीनदीघाटातील आत्माज्या घाटांवर वारंवार मृत्यु होतो तिथे तिचं राज्य; ती बुडणाऱ्यांच्या सावल्यांना खेचते.
53डोंगरीणपर्वतछाया / रौद्र देवीडोंगरात डोळे चमकतात; आवाज प्रतिध्वनीसारखा; तिला छेडल्यास भू-स्खलन, वादळ.
54काळडाकीणतांत्रिक डाकीणकाळ्या मातीच्या कुंभात वास; तिला डाकीणविद्या समर्पित केलेले तांत्रिक तिच्या माध्यमातून सूड घेतात.
55शिळाभूतदगडात वास करणारेजुन्या शिल्पांत, पायऱ्यांत, मूर्तींत आत्मा अडकलेला; जो स्पर्श करतो त्याला स्वप्नात तो आत्मा दिसतो.
56उंबराईणवृक्षदेवीचा पतित भागउंबराच्या झाडावर स्त्रीसदृश आकृती; तिचं नामोच्चारण निषिद्ध; शुद्ध गंध ओतल्यास प्रसन्न होते.
57माळदेवरक्षक भूत / पूर्वज आत्माशेताच्या टोकावर रक्षण करतो; परंतु दुर्लक्ष झाल्यास सूड घेतो; बलिदानाने शांतता मिळते.
58रांगडाभैरव वर्गातील राक्षसबलवान, चारभुजा, तोंडात दातांची ओळ; पशुबली स्वीकारतो; ग्रामीण भागात त्याची पूजा भयभीत स्वरूपात होते.
59भुतणलहान आत्मे / उपभूतमोठ्या प्रेतांच्या सेवक; मुलांच्या अंगात प्रवेश करतात; हास्य आणि चिडचिड वाढते.
60माळभैरवरौद्र रक्षकभूतगडाच्या वाटेवर बसतो; त्याच्या जागी ओसाड दिवा दिसतो; तांत्रिकांना दिशा दाखवतो किंवा भुलवतो.
61मसाणकुमारप्रेताधिपती / स्मशानदेवतास्मशानातील बालप्रेतांचा अधिपती; तांत्रिक त्याची पूजा “राख-रक्त-मंत्र” ने करतात; भीषण हास्य ऐकू येते.
62कफभूतरोगकारक आत्मामृत्यूपूर्वीचे अपूर्ण श्वास याच्या रूपात राहतात; घरात ओलसरपणा व गारवा निर्माण करतो; श्वसनरोग वाढवतो.
63अंगतवायूवायुवासी छायाशरीराभोवती थंड झोत; एखाद्या ठिकाणी गेल्यावर अचानक वारा उलटा वाहू लागतो; तांत्रिकांना संकेत देतो.
64काळदूतमृत्यूचा अग्रदूतमृत्यु जवळ आला की त्याचा वास येतो; कुत्रे ओरडतात; काहीजण स्वप्नात काळे पंख पाहतात.
65मृतपिशाचआत्मभक्षक पिशाचइतर भुतांचे जीवशक्ती शोषण करणारा; स्मशानात गंधकाचा वास आल्यास याचे आगमन मानले जाते.
66छत्रिणीरक्षक डाकीण / सावलीदेवीतांत्रिक साधनेच्या वेळी रक्षणासाठी बोलावली जाते; पण दुर्लक्ष केल्यास स्वतः साधकावर तुटते.
67तांत्रिक दूतसूक्ष्म दूत / सेवकभूतसाधकाने तयार केलेले सूक्ष्म अस्तित्व; संदेश पोचवते, पण काळजी न घेतल्यास नियंत्रण सुटते.
68अंधसावलीप्रकाशभक्षी छायादिवे, ज्योती, दीप अचानक विझवते; तिचा वावर असला की घरातील आरसे धूसर होतात.
69बळीरूपराक्षसवर्ग / बलिदानपायीबलिदान न दिल्यास रौद्र बनतो; कधी-कधी मंदिरांच्या मागच्या भागात वास करतो; लाल प्रकाशाने ओळख.
70मंत्रभक्षकतांत्रिक भ्रमकारचुकीचा मंत्र उच्चारला की मंत्रभक्षक आत्मा त्यावर अधिकार घेतो आणि साधना उलटी होते.
71स्वप्निनीस्वप्नछाया / मानसिक डाकीणमाणसाच्या स्वप्नांत प्रवेश करते; त्याच्या भितीला वास्तवात बदलते; निद्रानाश, मनोविकार वाढवते.
72कफाळकवटीवासी आत्माउघडी कवटी सापडली आणि तिला हालवले तर ती आवाज करते; तिचा शाप “डोकेदुखी व भ्रम” निर्माण करतो.
73घंटावासीमंदिरातील अधोभूतजुने, बंद देवळातील घंटांमध्ये वास; रात्री आपोआप वाजते; त्याला नमस्कार निषिद्ध.
74मातंगिणीरानवासी शक्तीजंगलातील मातीच्या डोंगरावर वसते; तिच्या दर्शनाने ताप आणि वासना वाढतात; तिला “मातंगकन्या”ही म्हणतात.
75छिद्रभूतभिंती, दरवाज्यात वास करणारेघरात नेहमी तडा पडतो; रात्री कुजबुज; हे अस्तित्व छिद्रांतून निरीक्षण करतं.
76शिरोभूतडोक्यात वसणारे भूतमाणूस सतत विचारांत हरवतो, झोप लागत नाही; डोळ्यांवर थंडी जाणवते; हे मानसिक भूत मानले जाते.
77स्मशानीणस्त्री प्रेतदेवीती तांत्रिकांना मोहात पाडून साधना बिघडवते; राखेत बसलेली, हातात शंख, डोळ्यात राखी ज्योत.
78काळागारअधोभूत कारागृह रक्षकइतर भुतांना नियंत्रित करणारा; तांत्रिकांनी तयार केलेला “काळ्या कुंभाचा” रक्षक.
79दहनदूतमृतसंस्कार दूतअंत्यसंस्कारात चुकल्यास तो आत्मा दहनदूतात बदलतो; पुढच्या मृत्यूपर्यंत घरात वावरतो.
80मायाछायाभ्रमकारिणी / अत्यंत सूक्ष्म शक्तीती वास्तव बदलते; पाहणाऱ्याला स्वतःच्या भितीचं रूप दाखवते; मंत्रशुद्धी केल्यावरच नाहीशी होते.

ही माहिती लोकश्रद्धा, ग्रामीण आख्यायिका, आणि महाराष्ट्रातील जनमानसात पिढ्यान्‌पिढ्या प्रचलित असलेल्या प्रचलित लोककथांवर आधारित आहे.
म्हणजेच — ही माहिती धर्मग्रंथ, शास्त्र किंवा अधिकृत दस्तऐवजांवर आधारित नाही, तर ती लोकविश्वास, देव-दैत्य कथांतील तोंडी परंपरा, आणि ग्रामीण सांस्कृतिक वारसा या सर्वांचा अभ्यास करून संकलित केली आहे.

सूचना - सर्व नावे, वर्णने आणि वर्गीकरणे फक्त लोकविश्वास, लोककथा आणि प्रादेशिक परंपरा यांचा अभ्यास म्हणून दिली आहेत. यांचा कोणत्याही व्यक्ती, धर्म, जात, समुदाय, किंवा श्रद्धा व्यवस्थेवर आक्षेप घेण्याचा हेतू नाही. ही माहिती संशोधन व सांस्कृतिक अभ्यासासाठी असून, तिचा वापर अंधश्रद्धा पसरविण्यासाठी किंवा भीती निर्माण करण्यासाठी करू नये.

तुमच्याही गावात, आजी-आजोबांकडून ऐकलेल्या अशा लोककथा, भुतांच्या वा आत्म्यांच्या नावांची माहिती आहे का?
ती खाली कमेंटमध्ये लिहा!


आपला whatsapp ग्रुप जॉइन करण्यासाठी खाली जॉइन Now वर स्पर्श करा



कोणत्याही टिप्पण्‍या नाहीत:

टिप्पणी पोस्ट करा

टीप: केवळ या ब्लॉगचे सदस्य टिप्पणी पोस्ट करू शकतात.

Latest Post

अप्सरा, यक्षिणी आणि योगिनी यांच्या बद्दल संपूर्ण माहिती

अनेक जण विचारतात की अप्सरा, यक्षिणी, किन्नरी, नागिणी किंवा अशा सूक्ष्म जगातील शक्तींची साधना करता येते का. पुस्तके वाचून, यूट्यूबवरील व्हिडि...