महाशक्तिपिठात अनेक भक्त देवीच्या उपासनेसाठी येतात. त्यांचं एकच आग्रहाचं मागणं असतं – "माई, मला एखादा गुप्त, गोपनीय, सिद्ध बीजमंत्र द्या… जो फक्त मला मिळेल, जो अतिशय शक्तिशाली असेल." त्यांच्या चेहऱ्यावर एक शोध असतो – मंत्राचा, देवीच्या कृपेचा, आणि त्यातून मिळणाऱ्या दिव्य अनुभूतीचा.
पण ज्याने देवीला हृदयाने ओळखलं आहे, ज्याचा तिच्यावर नितांत श्रद्धेचा, नात्याचा आणि समर्पणाचा विश्वास आहे – तिच्या छत्रछायेखाली असलेल्याला देवी खुणावतेच… की "बाळा, तुला माझा मंत्र बाहेर शोधायचा नाही, तुला माझं नाव मनात धारण करायचं आहे."
हिऱ्याची पारख जोहरीलाच असते, तसंच मंत्र आणि त्यामागच्या अदृश्य शक्तीची खरी ओळख केवळ गुरुच करू शकतो. कारण गुरु केवळ शब्द देत नाही, तो शब्दात शक्ती जागवतो. तो मंत्राची लय, गती, वेळ, श्रद्धा आणि त्यामागचा भाव – सगळं तपासून, त्या शिष्याच्या आत्म्याशी सुसंगत असा मंत्र देतो.
असाच एक हिरा… आणि असाच एक मंत्र… जो आजवर बहुतेकांच्या दृष्टीने एक दगड वाटला. केवळ एक शब्द, केवळ एक साधा उच्चार वाटला – पण ज्यात देवीचं अखंडीत अस्तित्व साठलेलं आहे.
आज मी त्याच मंत्राची, त्याच हिर्याची खरी किंमत, खरी महती तुमच्यासमोर मांडते आहे.
तो मंत्र म्हणजे – ‘जगदंब’.
देवीचं रूप, तिचे विविध भास, तिचे वेगवेगळे मंत्र आणि बीजाक्षरं जरी स्वतंत्र वाटत असली, तरी त्यांच्या पाठीमागची शक्ति मात्र एकच आहे – आदिशक्ति. काहींना दुर्गा आवडते, काहींना लक्ष्मी, काही सरस्वतीची उपासना करतात, काही कालीला आवाहन करतात, पण हे सगळे प्रवाह अखेर एका महासागरातच एकवटतात – ती म्हणजे जगदंबा. देवी कोणत्याही रूपात असो, तिची करुणा, रक्षणाची भावना आणि जागृत शक्ती एकच असते. म्हणूनच देवीची कृपा मिळवण्यासाठी मोठे यज्ञ, क्लिष्ट साधना किंवा गुह्य बीजमंत्र आवश्यक नाहीत. तिच्या कृपेचा एकच दार आहे – 'जगदंब'.
‘जगदंब’ हा मंत्र पाच बीजाक्षरांनी तयार झालेला आहे – ज, ग, द, अं, ब. हे पाच अक्षरं केवळ उच्चारायचे शब्द नाहीत, तर ही पाच उर्जेची केंद्रं आहेत. ‘ज’ हे अक्षर जागृतीचं प्रतीक आहे. हे मनातील सुप्त शक्तींना जागं करतं. ज्ञान, प्रेरणा आणि चेतना जागवणारा नाद म्हणजे 'ज'. देवी सरस्वतीचं ते मूर्त स्वरूप आहे. ‘ग’ हे स्थैर्य, गुरुत्व आणि महत्त्वाचं द्योतक आहे. देवी लक्ष्मीप्रमाणे हे अक्षर आपल्या आयुष्यात समृद्धी, संतुलन आणि प्रेमाचा भाव घेऊन येतं. ‘द’ हे अक्षर दमन आणि दयाचं प्रतीक आहे. महाकालीप्रमाणे हे अक्षर आपल्यातील अंधाराचा नाश करतं, भीती नष्ट करतं, आणि संरक्षण प्रदान करतं. ‘अं’ हे नादब्रह्माचं बीज आहे. या नादात संपूर्ण विश्वाची ऊर्जा विलीन आहे. हे अक्षर मंत्राला ब्रह्मत्व प्रदान करतं. आणि शेवटी ‘ब’ – हे आईपणाचं, भावनेचं आणि भक्तीचं बीज आहे. आईची माया, प्रेम, आणि सर्वांना कवेत घेणारी भावना या अक्षरामध्ये सामावलेली आहे.
या मंत्रामध्ये देवीच्या तीन मुख्य रूपांचा – महासरस्वती, महालक्ष्मी आणि महाकाली – पूर्ण समावेश आहे. ज्ञान, धन, आणि शक्ति – ही सृष्टीची तीन मूलभूत स्तंभ आहेत, आणि हे तिन्ही या मंत्रामध्ये वास करतात. म्हणून ‘जगदंब’ हा केवळ एक मंत्र नाही, तर संपूर्ण देवीतत्त्वाचं सार आहे. या एका मंत्राच्या जपाने सृजन, पालन आणि संहार – या तीनही शक्ती जागृत होतात. हा मंत्र मनाला स्थिर करतो, चिंतनाला गती देतो, आणि अंतःकरणात नवी प्रकाशरेषा उमटवतो.
खूप जण देवीच्या विविध रूपांचे गुप्त बीजमंत्र शोधत गुरुंना किंवा ग्रंथांना भेटतात. पण खरा मंत्र हा शोधून सापडत नाही, तो भक्ताच्या अंतरातून प्रकट होतो. जो देवीच्या छत्रछायेखाली असतो, त्याला हीच ओळख पटते की 'तिचं नाव, तिचं खरं रूप म्हणजे जगदंब'. त्यामुळे हा मंत्र दुसरीकडे शोधायची गरजच नाही. तो आई स्वतः वेळोवेळी समोर आणते – कधी एखाद्या गाडीत, दुकानात, पोस्टमध्ये, पुस्तकात, किंवा एखाद्या व्यक्तीच्या तोंडून. जणू काही ती म्हणतेय, “बाळा, मी इथे आहे, माझं नाव घे. माझ्या नावातच माझं अस्तित्व आहे.”
ही अनुभूती अनेक साधकांनी घेतली आहे. केवळ या एका मंत्राच्या सतत जपामुळे त्यांच्या आयुष्यात अमूल्य बदल घडले. अंधारातून प्रकाश मिळाला, संकटातून मार्ग सापडला, हृदयातील वेदना शांत झाल्या, आणि आयुष्याला एक नवा अर्थ मिळाला. हे मंत्र तिचं स्मरण आहे, तिचं रक्षण आहे, आणि तिच्या अनंत कृपेची ओळख आहे.
‘जगदंब’ उच्चारला की एकदा का मनात आईचं स्मरण जागं झालं, की त्या नावातच पूर्ण साधना, उपासना आणि शांती सामावलेली आहे. म्हणूनच, कुठल्याही मोठ्या तयारीशिवाय, विधीशिवाय, फक्त श्रद्धेने हा मंत्र घेतला तर त्यातून देवी स्वतः प्रकट होते. ही आई आहे – ती अवघड करत नाही, ती सोपी करत जाते. तिचा मंत्रही तसाच – सहज, सरळ आणि अत्यंत प्रभावशाली.
जगदंब म्हणजे आदिशक्तीचं मूर्त स्वरूप. तिचं हे नाव – ज, ग, द, अं, ब – यामध्ये संपूर्ण ब्रह्मांडाचं रहस्य लपलेलं आहे. हे नाव जपलं, की कुठल्याही रूपाची कृपा, कुठल्याही देवीचा आशीर्वाद आपोआप मिळतो. मग ते दुर्गेचं रक्षण असो, लक्ष्मीचं वैभव असो, की सरस्वतीचं ज्ञान – या सगळ्यांचं केंद्र आहे ‘जगदंब’.
ती आपल्या लेकरांचं रक्षण करते, त्यांच्यावर प्रेम करते, त्यांना संकटांमधून बाहेर काढते. कित्येक वेळा जीवनात अशी क्षणं येतात की कुणीही आपल्यासोबत नसतं, भीती वाटते, संकटं वेढून टाकतात – अशा क्षणी फक्त ‘जगदंब’ म्हणावं – आणि आश्चर्यकारकरित्या एक आंतरिक स्थैर्य, आत्मविश्वास आणि शांतता जाणवते. हा मंत्र संकटात कवच बनतो. अनेक भक्तांनी अनुभवले आहे की हा मंत्र जपल्याने त्यांच्यावरचं संकट सहजपणे टळलं, मन शांत झालं, मार्ग सापडले.
हा मंत्र मनाला केंद्रित करतो. जेव्हा आपण 'जगदंब' म्हणतो, तेव्हा आपलं चंचल मन थांबतं, श्वास स्थिर होतो आणि आपल्या अंतर्मनाशी एक संपर्क तयार होतो. यामुळे ध्यान गाढ होतं, चिंतन सखोल होतं, आणि ज्या समस्यांनी मनात गोंधळ माजवला होता त्या हळूहळू विरून जातात. जगदंब मंत्राचं हे एक मोठं सामर्थ्य आहे – की तो आपल्या आतल्या अंधाराला शांतीच्या प्रकाशाने भरून टाकतो.
गुरुकृपायुक्त उपासकांसाठी तर हा मंत्र अधिक प्रभावशाली ठरतो. जेव्हा हा मंत्र गुरुच्या मार्गदर्शनाखाली, त्यांच्या कृपाछायेखाली जपला जातो, तेव्हा त्याची ऊर्जा अनंतपटीने वाढते. कारण गुरुचरणांशी जोडलेलं मन जेव्हा भगवतीचं नामस्मरण करतं, तेव्हा त्या मंत्राच्या प्रत्येक अक्षरातून कृपेचा प्रवाह वाहू लागतो. त्यामुळे हा मंत्र एक केवळ जपण्याचा उपक्रम न राहता, एक जीवंत, अनुभवण्याजोगा उपासनेचा प्रवास बनतो.
अनेकांनी आपल्या अनुभवातून सांगितलं आहे की हा मंत्र त्यांचं आयुष्य पालटवून गेला. काहींना मानसिक अंधारातून प्रकाशाकडे नेलं, काहींना आरोग्य मिळवलं, काहींना भावनिक आधार दिला. काहींना जिथे सर्व मार्ग बंद झाले होते, तिथे हा मंत्र नवा मार्ग दाखवणारा दीपस्तंभ ठरला. एक मुलगी आत्महत्येच्या विचारांतून बाहेर आली, एका आईने आजारी मुलासाठी रात्रंदिवस 'जगदंब'चा जप केला आणि अचंबित करणाऱ्या पद्धतीने बाळ ठणठणीत झालं – असे अनुभव केवळ ऐकायला नाही, तर अनुभवायलाही मिळाले आहेत.
'जगदंब' हा मंत्र कोणत्याही विशेष विधीशिवाय, कोणत्याही मोठ्या तयारीशिवाय केवळ श्रद्धेने जपता येतो. दररोज सकाळी किंवा रात्री, शांत बसून, डोळे मिटून, हृदयात भगवतीचं स्मरण करत फक्त ‘जगदंब… जगदंब…’ म्हणत राहिलं, तरी आतून खूप काही बदलतं. सुरुवातीला फक्त शब्द वाटतात, पण हळूहळू त्या शब्दांमागे एक शक्ती जाणवू लागते. ही शक्ती आपल्या बोलण्यात, विचारांत, वागण्यात उतरते.
गर्भवती स्त्रियांनी ‘जगदंब’ मंत्राचा जप केल्यास गर्भातील बाळावर खूप सकारात्मक प्रभाव होतो. लहान मुलांना हाच मंत्र शिकवला, ऐकवला, तर त्यांच्या मनात श्रद्धा, स्थैर्य आणि शांतता वाढते. या मंत्रात आईपणाची अशी करुणा आहे की लहानसहान मुलांच्या मनालाही तो पोसतो, समजतो.
अमावास्या, नवरात्र, चंद्रग्रहण यासारख्या दिवशी ‘जगदंब’ मंत्राचा जप विशेष फलदायी मानला जातो. परंतु खरा प्रभाव तर नियमिततेमध्ये आहे. जेव्हा आपण दररोज हाच मंत्र जपत राहतो, तेव्हा आपलं आयुष्य हळूहळू त्याच्या प्रभावाने आकार घेतं – अधिक समर्थ, अधिक प्रेमळ आणि अधिक शांत बनतं.
‘जगदंब’ म्हणणं म्हणजे आईला हाक मारणं. हे नावच इतकं मधुर, इतकं शक्तिशाली आहे की एकदाच मनापासून उच्चारलं तरी आंतरिक बळ जागं होतं. आणि हा मंत्र जर मनात स्थिर झाला, तर आयुष्य अस्थिर राहू शकत नाही. ‘जगदंब’ हा मंत्र म्हणजे जीवनाच्या अंधाऱ्या रस्त्यावरचा एक तेजस्वी दीप आहे. तो मंत्र, ती आई, ती शक्ती आपल्या हृदयात असली – तर मग कोणतीच गोष्ट अशक्य राहत नाही.
जगदंब… जगदंब… जगदंब…
करुणा, रक्षण व आध्यात्मिक उन्नतीचा स्त्रोत. मंत्राच्या दिव्य अनुभवांची गूढ, भावनिक आणि साक्षात्कारपूर्ण मांडणी. देवीचा अत्यंत प्रभावी चतुराक्षरी मंत्र
