अप्सरा, यक्षिणी आणि योगिनी यांच्या बद्दल संपूर्ण माहिती

अनेक जण विचारतात की अप्सरा, यक्षिणी, किन्नरी, नागिणी किंवा अशा सूक्ष्म जगातील शक्तींची साधना करता येते का. पुस्तके वाचून, यूट्यूबवरील व्हिडिओ पाहून किंवा कोणाच्या तोंडून दोन गोष्टी ऐकून लोकांना एक भास होतो की या साधना सहज आहेत, मंत्र मिळाला की शक्ती तुमच्या दारात प्रकट होणार. पण सत्य नेहमीच कठोर असते. या शक्तींची साधना ही सर्वात उच्च, कठीण आणि प्राणघातक श्रेणीत मोडते. यांची साधना कोणालाही करता येत नाही आणि बहुतेकांना तर करायचीही नसते, कारण त्यासाठी लागणारा संयम, मनाची स्थिरता, तपश्चर्या, शुद्धता आणि गुरुंची प्रत्यक्ष उपस्थिती हा सर्वांचा अभाव असतो.

या सर्व सूक्ष्म शक्ती साधारण देवीसारख्या नसतात. या प्रकृतीतील वेगवेगळ्या लोकांतील आहेत. अप्सरा, यक्षिणी, किन्नरी, नागिणी या सर्वांच्या उर्जेचा प्रकार वेगळा असतो. या शक्ती माणसाच्या आयुष्यात अनपेक्षित बदल घडवू शकतात. काही चांगले, काही थेट विनाशकारी. म्हणूनच प्रश्न पडतो की यांची साधना करू शकतो का. तांत्रिक उत्तर आहे - हो, शक्य आहे. परंतु नुसते शक्य आहे म्हणून ते करावे असे नाही. पाण्यात पोहू शकतो म्हणून महासागरात उडी मारत नाहीत. त्यासाठी गती, कौशल्य, श्वास, तंत्र, आणि अनुभवी मार्गदर्शक लागतो. तसंच इथेही आहे. मंत्र मिळाला म्हणजे साधना यशस्वी होत नाही, तर ती साधना गुरूंच्या देखरेखीखाली, त्यांच्याच मार्गदर्शनाने, त्यांच्या उर्जेच्या संरक्षणात होते.

बहुतांश लोकांच्या मनात ‘सिद्ध करू शकतो का’ अशी उत्सुकता असते. सिद्धी हा शब्द जितका आकर्षक वाटतो, तितकाच तो भयानक आहे. सिद्धी म्हणजे त्या शक्तीला बांधून ठेवणे नाही. सिद्धी म्हणजे त्या शक्तीने तुम्हाला मान्यता देणे. तेव्हाच ती तुमच्यासोबत राहते. पण अशी मान्यता मिळवण्यासाठी तपस्या, संयम, अहंनाश आणि अखंड गुरुशरण अशी चारही दारे पार करावी लागतात. कोणतेही पुस्तक, यूट्यूब गुरु किंवा स्वतः घातलेले नियम या दारांपुढे शून्य होतात.

गुरु आवश्यक आहे का? हो, शंभर टक्के आवश्यक. साधना ही ऊर्जेचा खेळ आहे, शब्दांचा नाही. मंत्र हे फक्त अक्षरांचे समूह नाहीत. मंत्र म्हणजे जिवंत उर्जा, आणि त्या उर्जेला जागवताना तुमचा देह, मन, नाडी, प्राण, चित्त या सर्वांमध्ये प्रचंड बदल होतात. हे बदल सहन करण्याची क्षमता सर्वांकडे नसते. चुकीचा उच्चार, चुकीची दिशा, चुकीचा काल, चुकीची मनस्थिती, चुकीची जागा या पैकी एक चुकी झाली तरी साधकाच्या आयुष्यात विनाश ओढवू शकतो. म्हणूनच ‘मानलेले गुरू’ किंवा ‘स्वतः घोषित केलेले गुरू’ या मार्गावर चालू शकत नाहीत. कारण यासाठी अनुभव हवा, उपासना हवी, साक्षात्कार हवा आणि सर्वात महत्त्वाचे म्हणजे संरक्षण हवे. जे गुरु स्वतः या साधनांचे अनुभवी नसतील, ज्यांनी स्वतः साधना पूर्ण केली नसेल, ते कोणालाही शिकवू शकत नाहीत.

फक्त पुस्तके वाचून साधना करणे हा सर्वात मोठा भ्रम आहे. पुस्तकात विधी लिहिला असतो, पण तो विधी जिवंत कसा करायचा हे फक्त गुरु शिकवतात. त्या विधीचा प्राण, काल, दिशा, चर्या, कळा, तत्त्व हे सर्व सूक्ष्म ज्ञान पुस्तकात नसते. म्हणून गुरुंशिवाय साधना सुरु करणे म्हणजे डोळे बांधून अंधारात चाकू हातात घेऊन धावणे. दिशा नसते, नियंत्रण नसते, आणि कधी कोणत्या दिशेने स्वतःलाच इजा होते हे कळत नाही.

या सर्व शक्तींची साधना अत्यंत कठोर नियमांच्या आधारे केली जाते. शुद्धता, ब्रह्मचर्य, मनाची स्थिरता, भयावर विजय, नकारात्मक विचारांवर नियंत्रण, क्रोधाचे शमन, इंद्रियांचे संयम हे सर्व पायाभूत आहेत. जो व्यक्ती स्वतःच्या मनावर नियंत्रण ठेवू शकत नाही, राग, मत्सर, लोभ, भय, वासनेपासून वर उठू शकत नाही, त्याने या साधनांचा विचारही करू नये. कारण त्या शक्ती सूक्ष्म आहेत आणि त्या थेट साधकाच्या मनावर परिणाम करतात. जर साधक आतून घाणेरडा असेल, मन अस्थिर असेल तर या शक्ती त्याला मदत करत नाहीत उलट त्याच्यातील दोष प्रकर्षाने वाढवतात.

प्रश्न पडतो की योग्य साधना कशी? योग्य विधी कसा? मंत्र कसा? याचे उत्तर स्पष्ट आहे गुरुंशिवाय जाणून घेणे अशक्य आहे. मंत्र हा फक्त आवाज नाही, तो श्वासाशी जोडला जातो, नाडीशी जोडला जातो, प्राणाशी जोडला जातो. साधनेच्या वेळी कोणते न्यास, कोणती मुद्रा, कुठला भाव, कोणती बाजू, कोणता वेळ हे सर्व गुरु शिकवतात. ‘मी पुस्तकात वाचलं’ हा एकच विचार साधना बिघडवायला पुरेसा असतो. त्यामुळे कोणतीही सूक्ष्म शक्ती सिद्ध करायची असेल तर प्रथम स्वतःला सिद्ध करा गुरु स्वीकारा, त्यांचे मार्गदर्शन घ्या, साधना शुद्ध करा.

जगात एक नियम आहे जे जितके शक्तिशाली, ते तितके धोकादायक. अप्सरा, यक्षिणी, किन्नरी, नागिणी या सर्व शक्ती मोहक, आकर्षक आणि रहस्यमय असतात. पण त्यांच्यासोबत काम करणं म्हणजे ती मोहकता, ते सौंदर्य आणि ती ऊर्जा आपल्या नियंत्रणात ठेवता येणं. ज्या साधकाला स्वतःची वासना, भीती, इच्छा नियंत्रित करता येत नाही, त्याने या शक्तींच्या साधना करणे म्हणजे स्वतःचा विनाश बोलावणे.

म्हणून निष्कर्ष अतिशय सोपा पण कठोर आहे. साधना करू शकतो पण गुरुशिवाय नाही. सिद्ध करू शकतो पण त्यासाठी स्वतःला सिद्ध करणं आवश्यक आहे. योग्य साधना, विधी, मंत्र, संकल्प, काल, दिशा, स्वच्छता आणि गुरुंची अनुभवी नजर आणि संरक्षण याशिवाय या शक्तींची साधना करणे म्हणजे आग हातात घेऊन पेटते घर ओलांडणे. ज्यांना ही वाट चालायची आहे त्यांनी प्रथम गुरु शोधावे, त्यांना समर्पित व्हावे आणि मगच साधनेचा विचार करावा. बाकी सर्व काही फक्त उत्सुकता, कल्पना किंवा धोकादायक खेळ आहे.

सामान्य माणसाला अदृश्य शक्तींचे आकर्षण असते. अप्सरा, यक्षिणी, नागिनी, किन्नरी किंवा इतर अदृश्य लोकातील अस्तित्वे नेहमीच रहस्यांनी झाकलेली असतात. पुराणात, तंत्रग्रंथांत, योगशास्त्रात या सर्वांचा उल्लेख सापडतो आणि प्रत्येकाचा स्वभाव, शक्ती, गुणधर्म वेगळे सांगितलेले आहेत. पण या सगळ्या अस्तित्वांकडे पाहताना सर्वात आधी एक गोष्ट समजून घेतली पाहिजे की या शक्ती कोणत्याही साध्या माणसासाठी नाहीत. या शक्ती ज्या लोकांत राहतात, ज्या लोकांत भ्रमण करतात, ते लोकच अत्यंत उच्च अस्तित्वाचे असतात. सामान्य मनुष्य त्यात ढवळाढवळ करायला गेला तर त्याचा नाश होऊ शकतो.

अदृश्य जग आणि सूक्ष्म लोक यांची चर्चा आजही आपल्या संस्कृतीमध्ये तितकीच जिवंत आहे जितकी हजारो वर्षांपूर्वी होती. माणूस दिसणाऱ्या जगात राहतो, पण त्या पलीकडे आणखी किती विश्वं आहेत हे त्याला कधीच पूर्ण कळत नाही. आकाश, पाताळ, पाताळाखालील लोक, पर्वत, नद्या, जंगलं, वारे, प्रकाश, अंधार… सगळ्यात कुठेतरी काही प्राणी वावरत असतात. ते प्राणी आपल्यासारखे नसतात. त्यांचे शरीर सूक्ष्म असते, त्यांचा स्वभाव वेगळा असतो, त्यांची गरज वेगळी असते आणि त्यांचे नियम तर आणखी विचित्र असतात. पण या सगळ्यात एक गोष्ट मात्र खरी आहे की ते अस्तित्वात आहेत. आपल्याला दिसत नाही इतकंच

या शक्तींचे अस्तित्व अग्नीप्रमाणे आहे. अग्नी योग्य पद्धतीने हाताळला तर तो उपयुक्त होतो पण चुकीने वापरला तर जाळून टाकतो. या शक्तींचे स्वरूपही तसेच आहे. त्यांच्याशी संपर्क साधण्यासाठी किंवा संवाद साधण्यासाठी किंवा त्या शक्तीला सिद्ध करण्यासाठी फक्त मंत्र नाही तर स्थिर मन, साधनेची शुद्धता, दीर्घकालीन तपश्चर्या, आणि साक्षात तंत्रगुरुची उपस्थिती आवश्यक असते. योग्य साधना, विधी, मंत्र आणि मार्गदर्शन शिवाय या कोणत्याही शक्तींची साधना शक्यच नाही. 

साधना हा शब्द हलक्यात घेण्यासारखा नाही. अप्सरा साधना असेल तर ती सौंदर्य, चंचलता, मनोमोहिनी शक्तींची साधना असते. यक्षिणी साधना असेल तर ती धन, संपत्ती, आकर्षण आणि भौतिक शक्तींची साधना असते. नागिनी साधना ही सर्पशक्ती, कुंडलिनी, गूढ ऊर्जांचा अभ्यास आहे. किन्नरी साधना म्हणजे संगीत, सूक्ष्मगंध, आकाशमार्गातील सूक्ष्म जीवसृष्टीशी संयोग. या प्रत्येकाची वार्ता ऐकायला सुंदर वाटते. पण त्यामागची अट अशी आहे की साधकाच्या जीवनात कोणतीही अस्थिरता, वासना, भीती, लोभ, क्रोध, अहंकार एवढ्या प्रमाणात नसाव्यात की साधना बिघडेल.

या शक्तींचे नियम मानवी नियमांपेक्षा भिन्न आहेत. त्यांना बोलावणे सोपे, पण परत पाठवणे अत्यंत अवघड. साधना सुरू करण्यापूर्वी माणसाला वाटते की मी तयार आहे. पण शक्ती समोर आली की मन, शरीर, चित्त, प्राण पूर्णपणे बदलतात. शरीरावर कंपन, तापमानात बदल, झोपेत स्वप्ने, जागेपणी दर्शन, श्वासोच्छ्वासात बदल, हे सर्व तंत्रगुरुच्या मार्गदर्शनाशिवाय धोकादायक ठरते. अगदी केवळ मंत्र जरी जपला तरी त्याचे स्पंदन चुकीचे असेल तर त्याचा परिणाम साधकाच्या मानसिकतेवर आणि प्राणशक्तीवर उलट होतो.

या सूक्ष्म लोकांमधला सर्वात प्रसिद्ध वर्ग म्हणजे अप्सरा. अप्सरा या इंद्रलोकातील नर्तकिणी, सुगंध, सौंदर्य आणि शांती यांचे प्रतीक आहेत. पुराणांमध्ये त्यांचा उपयोग साधकांची परीक्षा घेण्यासाठीही केला जातो. मेनका, उर्वशी, रंभा, तिलोतमा अशा अनेक अप्सरा आपल्याला कथा-पुराणांत भेटतात. अप्सरा दैवी असतात. त्यांच्यात तमसिक स्पर्श नसतो. त्या केवळ नृत्य-संगीतासाठी जन्मलेल्या, प्रकाशमय अस्तित्वं मानल्या जातात. साधकांच्या तपश्चर्येला आल्हाद देणाऱ्या. त्यांच्या उपस्थितीत वातावरण सुगंधी होतं, मन शांत होतं. त्यांचा मनुष्यजगतातला हस्तक्षेप फार मर्यादित असतो. त्यांच्याकडे कोणालाही त्रास देण्यासारख्या प्रवृत्ती नसतात. म्हणून अप्सरांचा उल्लेख जिथे होतो, तिथे दैवी शांती असते. अप्सरा मध्ये भरपूर प्रकार आणि उपप्रकार असतात. प्रत्येक अप्सराच्या कर्मस्थान नुसार तिचे स्वामी सुद्धा असतात. आणि तिला सिद्ध करण्यासाठी तिच्या स्वामी ची अनुमति घेऊन मगच तिची साधना करणे बंधनकारक असते. आणि याचे ज्ञान केवळ एक गुरुच देऊ शकतो. 

(नजीकच्या काळात अप्सरा तसेच अन्य इतऱ्योनीच्या साधना संबंधी संपूर्ण शास्त्रोक्त माहिती, विधी तसेच गुप्त आणि गुह्यमंत्र याच वेबसाइटवर दिले जातील. परंतु त्याचा वापर विवेकबुद्धीने आणि गुरूंच्या अनुमतिने आणि मार्गदर्शनाखाली करावा. updated राहण्यासाठी या लिंक वर जाऊन आपला व्हॉटसप्प ग्रुप जॉइन करा 👉 व्हॉटसप्प ग्रुप )

यक्षिणी हा त्यापेक्षा वेगळा जग. सुंदरही आणि उग्रही. यक्षिणी या कुबेराच्या साम्राज्यातील प्राणी. त्या संपत्तीच्या, रक्षणाच्या, रहस्यांच्या आणि ऊर्जा-आकर्षणाच्या देवता मानल्या जातात. त्यांच्या ३६ मुख्य प्रकारांचा उल्लेख तंत्रग्रंथांमध्ये आढळतो त्यासोबत काही उप आणि कनिष्ठ प्रकार ही आहेत ज्या साधकांना लवकर सिद्ध होतात. काही यक्षिणी कोमल, दैवी, प्रसन्न असून साधकाला यश, संपत्ती, संरक्षण देतात. पण काही यक्षिणी उग्र, रौद्र, तांत्रिक शक्तींच्या मार्गावर असतात. साधारण माणसाने यक्षिणी उपासना करू नये असं शास्त्र सांगतं कारण त्यांचे नियम अत्यंत कठोर आहेत. चुकीचा मंत्र, चुकीचा आचरण यातून परिणाम उलट होऊ शकतो असं मानलं जातं. पण या सगळ्यांतून एक गोष्ट स्पष्ट होते की यक्षिणी या अत्यंत शक्तिशाली सूक्ष्म ऊर्जा आहेत. त्यांची उपस्थिती जंगलात, गुहांमध्ये, निर्जन स्थळी, प्राचीन मंदिरांच्या उंबरठ्यांवर असल्याचे लोक म्हणतात. त्या रक्षणकर्त्या असतात पण निसर्गाच्या पद्धतीनेच. यांचे भरपूर प्रकार आणि उपप्रकार असतात. प्रत्येक यक्षिणीच्या कर्मस्थान नुसार तिचे स्वामी सुद्धा असतात. आणि तिला सिद्ध करण्यासाठी तिच्या स्वामी ची अनुमति घेऊन मगच तिची साधना करणे बंधनकारक असते. आणि याचे ज्ञान केवळ एक गुरुच देऊ शकतो. 

योगिनी या अत्यंत सूक्ष्म, उग्र आणि शक्तिशाली तांत्रिक उर्जांच्या स्वरूपात मानल्या जातात. त्या देवीच्या विविध शक्तिकला आहेत. ६४ योगिनींची नावे, पीठे, तांत्रिक कार्य आणि उर्जा प्रवाह हे सर्व अत्यंत गूढ मानले जाते. सामान्य लोकांना त्यांची संकल्पनाही समजणे कठीण असते कारण त्या दैहिक नसून पूर्णतः उर्जामय अस्तित्व आहेत. योगिनींची उपासना, त्यांचे आह्वान किंवा साधना हे सामान्य देवीभक्ती किंवा घरगुती पूजा यापेक्षा पूर्णपणे वेगळे असते. योगिनींची साधना ही असते, पण ही साधना घरी बसून करणे असंभव आहे. योगिनी साधना म्हणजे तंत्राच्या सर्वात उग्र आणि कठोर स्तरावरची प्रक्रिया. अशा साधना गृहस्थ लोकांसाठी नसतात. गृहस्थाला रोजच्या आयुष्यातील स्थिरता, कुटुंब, काम, भावना आणि मानसिक संतुलन राखावे लागते. योगिनी साधना ही या सर्व गोष्टींच्या पलीकडची असते. ती माणसाच्या मनावर, नाडीवर, प्राणावर आणि सूक्ष्म देहावर अत्यंत प्रचंड परिणाम करत असते. ज्यांच्याकडे मनाचा पूर्ण ताबा नाही, ज्यांनी देह–मन–इंद्रिय संयम मिळवलेला नाही, ज्यांच्यात भीती, राग, मोह किंवा वासना यांचे तरंग आहेत, त्यांनी या साधनेचा प्रयत्न करणेही विनाशकारी ठरते. योगिनी उग्र असतात आणि त्यांच्या उर्जेचा वेग सामान्य साधकाच्या देहाला व मनाला सहन होत नाही. चुकीचे उच्चारण, अयोग्य वेळ, अयोग्य दिशा, चुकीचा विधी किंवा चुकीची मानसिक अवस्था यापैकी एकही गोष्ट चुकली तर परिणाम साधकावर उलटा होतो. त्यामुळे गुरुचा आदेश, संरक्षण आणि प्रत्यक्ष देखरेख नसताना एकही मंत्र किंवा साधना सुरु करणे हे स्वतःच्या आयुष्याशी खेळण्यासारखे आहे. योगिनी साधना ही गुरुंच्या आदेशाशिवाय करण्याची गोष्टच नाही. गुरुच त्या उर्जेला धार देतील, ती कुठे उतरवायची, कुठे थांबवायची, कुठे रोखायची हे तेच सांगतात. योगिनी साधना करण्यासाठी प्रथम साधकाला स्वतःला तयार करावे लागते. मन शुद्ध करणे, अहंकार मोडणे, भयावर विजय मिळवणे, इंद्रियसंयम, ब्रह्मचर्य, प्राणायाम, मंत्रसंस्कार हे सर्व वर्षानुवर्षे साधावे लागते. हे झाल्यावरच गुरु ठरवतात की साधक योगिनी ऊर्जेच्या स्पर्शासाठी तयार आहे की नाही. समाजात अनेक जण पुस्तकातले मंत्र वाचून किंवा इंटरनेटवरून माहिती घेऊन योगिनींचे आह्वान करतात असे दावे करतात, पण हे पूर्णपणे चुकीचे आणि धोकादायक आहे. योगिनी साधना म्हणजे जीवन बदलून टाकणारी, कधीकधी आयुष्याची दिशा मोडून टाकणारी प्रक्रिया असते. ती कोणत्याही ऑनलाइन व्हिडिओ किंवा बनावट गुरूंच्या बोलण्याने होत नाही.

किन्नरी हे अप्सरा किंवा यक्षिणींपेक्षा अगदीच वेगळे. किन्नरी या किन्नर लोकातील स्त्रीप्राणी. अर्ध-मानवी, अर्ध-पक्षी शरीर असलेले, संगीत आणि कलाकौशल्यात देवांना मागे टाकणारे जीव. त्यांच्या आवाजात असे काही असते की साधकाचे मन शांत होते, राग नष्ट होतो आणि वातावरण सुस्वर होतं. किन्नरी मानवांना त्रास देत नाहीत. त्या कलात्मक, दयाळू आणि निर्मळ लोकात राहतात. कथांमध्ये त्या पर्वतांवर, तलावांजवळ किंवा वनराईत राहतात असा उल्लेख आहे. किन्नरींचा स्वभाव नेहमी शुभच असतो. यांचे मुख्य 7 प्रकार असतात.

नागिनी हा अजून एक प्रसिद्ध वर्ग. सर्प रक्तातून आलेली, पण सूक्ष्म शक्तींनी परिपूर्ण. नागिनी यांचा उल्लेख प्रत्येक ग्रंथात आढळतो. त्यांच्याकडे बुद्धिमत्ता, रक्षणशक्ती, स्मरणशक्ती आणि जलतत्त्वाशी संबंधित कौशल्य असतं. नागलोकातील स्त्रियांना नागिनी म्हणतात. काही नागिनी शांत आणि रक्षक, तर काही उग्र आणि तांत्रिक मार्गाशी संबंधित मानल्या जातात. भारतातील प्रत्येक नदी, तळं, झरा यांच्याशी नाग-नागिन जोडलेले असतात ही लोकपरंपरेची मान्यता आहे. स्वप्नात नागिणी दिसणे, सर्पांचे दर्शन होणे हे सकारात्मक संकेत मानले जाते—अंतर्ज्ञान वाढतं, शक्ती सक्रिय होते असं म्हटलं जातं. नागिनींचे नऊ प्रकार मानले गेले आहेत आणि प्रत्येकाचा प्रभाव वेगळा. यांचे मुख्य 9 प्रकार असतात.

यानंतर येतो भूत हा वर्ग. भूत म्हणजे मृत झाल्यानंतर जे पुढे जाऊ शकत नाही असे आत्मिक शरीर. भूत म्हणजे भटकणारी ऊर्जा. त्यांचं अस्तित्व नेहमी वाईट असतंच असं नाही. काही भूत निरुपद्रवी, काही भ्रमित आणि काही रागीट असतात. भूत हे प्रेताच्या पुढच्या अवस्थेतले जीव मानले जातात. भूतांचे प्रकार अनेक. ग्रामभूत, दिशा भूत, गृहभूत, स्थानभूत असे अनेक प्रकार लोकपरंपरेत सांगितले जातात. घरात अचानक आवाज येणे, झाडांच्या सावलीत विचित्र हालचाल दिसणे, निर्जन ठिकाणी हवा वेगाने हलणे अशा घटनांना भूत मानलं जातं. पण विज्ञान सांगतं की ही ऊर्जा एखाद्या अस्तित्वाचे संकेत असू शकतात. भूत उतावळ्या इच्छा, अपूर्ण मृत्यू किंवा अचानक अपघातामुळे निर्माण होतात असा विश्वास आहे.

प्रेत माणूस जसा शरीर सोडतो त्यानंतरचा काही दिवसांचा सूक्ष्म काळ म्हणजे प्रेतयोनी. या काळात आत्मा स्थिर नसतो. तो स्थिर न झालेलं मन असतं. त्यामुळे प्रेत त्रास देत नाहीत पण अस्वस्थ असतात. त्यांच्या सहा प्रकारांचा उल्लेख आहे. प्रेत आणि भूत यांमध्ये मुख्य फरक म्हणजे प्रेत तात्पुरते, भूत स्थिर. त्यामुळे प्रेताच्या व्यवहारात हलके कंप, थरथर, आवाज, किंचित अस्तित्व जाणवते. ही अवस्था आपोआप संपते.

पिशाच हा एक अत्यंत उग्र वर्ग. पुराणांनुसार पिशाच हे मांसाहारी, रक्तपायी, अतीतमसिक प्रवृत्तीचे जीव. जंगलात, श्मशानात, निर्जन स्थळी, अभागी जागी त्यांचा वावर असतो असं मानलं जातं. पिशाचांच्या नऊ प्रकारांचा उल्लेख आहे. काही उग्र तर काही वायूसदृश. अकारण भीती, स्वप्नात भय, अचानक आक्रमकता, घरात जड ऊर्जा जाणवणे याबाबत लोक पिशाच कारणीभूत मानतात. हे सर्व विश्वासाचे विषय आहेत; जे दिसत नाही त्याचं स्पष्टीकरण लोक अशा प्रकारे करतात. तांत्रिक मार्गात पिशाचांचा उपयोग केलेला आढळतो पण त्यातही कठोर नियम पाळावे लागतात.

डाकिनी हा शक्तिपीठाशी जोडलेला सूक्ष्म स्त्रीऊर्जा वर्ग. डाकिनी या साधकाच्या जवळ राहून त्याचे रक्षण करतात, संकेत देतात, साधनेतील अडथळे दूर करतात. डाकिनींचे आठ प्रकार सांगितले गेले आहेत. त्यांची ऊर्जा तांत्रिक आहे पण सर्वसामान्य लोकांना त्या कधीच त्रास देत नाहीत. डाकिनी हे शक्तिचे प्रतीक मानले जातात. त्यांचे स्वरूप कधी गंभीर, कधी सुंदर, कधी उग्र असू शकते. पण त्या केवळ साधकांच्या मार्गात दिसतात.

शाकिनी या मानवी शरीरातील सहा चक्रांमध्ये ऊर्जा म्हणून अस्तित्वात असतात. त्या सूक्ष्मदेहात वावरतात. साधक ध्यान, जप, प्राणायाम करत असताना शाकिनीची ऊर्जा सक्रिय होते असे योगशास्त्र सांगते. मूलाधार ते आज्ञा चक्रापर्यंत सहा शाकिनी शक्ती आहेत. त्या दैवी असून भय निर्माण करत नाहीत. मानवाच्या चेतनेत, अंतर्ज्ञानात, मानसिक शक्तीत वाढ करतात असे मानले जाते.

वेताळ हे भयप्रद वाटतात, पण कथांनुसार ते अत्यंत ज्ञानवान असतात. विक्रम-वेताळ कथा हे त्याचे उत्तम उदाहरण. वेताळ शरीर नसलेले, हवेमध्ये वावरणारे, श्मशान आणि निर्जन स्थळांत राहणारे जीव मानले गेले आहेत. त्यांचे सात प्रकार सांगितले जातात. काही वेताळ केवळ निरीक्षण करतात, काही संकेत देतात, काही अती उग्र असतात. पण वेताळ सामान्य मानवाला त्रास देत नाहीत, जोपर्यंत कोणी उगाच त्यांचा क्षेत्रात हस्तक्षेप करत नाही.

गंधर्व हा सर्वात सौम्य वर्ग. संगीत, सुगंध, सौंदर्य आणि प्रकाश यांच्याशी जोडलेले. गंधर्वांच्या सात प्रकारांचा उल्लेख आहे. ते दैवी संदेशवाहक, देव आणि मानव यात संवाद साधणारे तसेच संगीतकलेत पारंगत असतात. गंधर्वांच्या कथांमध्ये प्रेम, कला आणि सौंदर्य यांचा ओलावा असतो. ते ना उग्र, ना तमसिक; पूर्णपणे प्रकाशमय.

या सर्व सूक्ष्म प्राण्यांचं एक वैशिष्ट्य म्हणजे ते वेगळ्या वारंवारतेवर अस्तित्वात असतात. आपले डोळे त्यांना पाहू शकत नाहीत कारण आपली इंद्रिये त्या तरंगांना पकडू शकत नाहीत. जसं रेडिओवर एकाच वेळी अनेक चॅनल चालू असतात पण तुमचं मशीन फक्त एकच पकडतं तसंच मानवी डोळे. सूक्ष्म प्राणी आपल्यापासून काही इंच अंतरावर असू शकतात पण आपल्याला ते कधीच दिसत नाहीत. माणूस ज्या गोष्टीला घाबरतो ती गोष्ट त्याला माहिती नसते म्हणून घाबरतो. या अदृश्य जगातील प्राणी हे निसर्गाचा भाग आहेत. काही शुभ, काही उग्र, काही तटस्थ. जशी जंगलात सर्व प्रकारचे प्राणी असतात तसंच सूक्ष्म जगातही सर्व प्रकारची ऊर्जा असते. त्यांचा आदर करणे, निसर्गाच्या क्षेत्रात अनावश्यक हस्तक्षेप न करणे, आणि ज्ञान ठेवणे हेच उचित. या सर्वांचा अभ्यास करताना आपण लक्षात घेतलं पाहिजे की अप्सरा कला देते, यक्षिणी रक्षण व संपत्ती, किन्नरी सौंदर्य व संगीत, नागिनी बुद्धिमत्ता व ऊर्जा, भूत-प्रेत जीवन-मृत्यूचं तत्व शिकवतात, पिशाच सावधानतेचं धडे देतात, डाकिनी-शाकिनी साधनेतील शक्ती आहेत, वेताळ गूढ ज्ञान आहे आणि गंधर्व सौंदर्य व प्रकाश. हे सगळं निसर्गाचा समतोल आहे. 

साधना क्षेत्र हे अत्यंत रहस्यमय, सूक्ष्म आणि अंतर्मुख मार्ग आहे. या मार्गावर चालताना जसा साधक खोल अंतर्मनात उतरतो, तसा त्याला नवीन अनुभव, उर्जा, ज्ञान आणि अनेक अदृश्य रत्नांची प्राप्ती होते. पण या रत्नांचा तेज हा बाहेर दाखवण्यासाठी नसतो. साधना ही मंचावर उभं राहून टाळ्यांचा आवाज ऐकण्यासाठी केलेली गोष्ट नाही. उलट, जितका साधक प्रौढ होतो, तितका तो शांत, गुप्त आणि विनयशील होत जातो. कारण साधनेचा सारच असा आहे  जितकं जास्त मिळतं, तितकं कमी बोलावं. आजच्या काळात मात्र परिस्थिती उलटी आहे. काहीतरी विशेष अनुभव आला, एखादं स्वप्न पडलं, एखादा छोटासा परिणाम दिसला की लोक लगेच जगाला सांगू लागतात. सोशल मीडिया, व्हॉट्सअ‍ॅप, फेसबुक, यूट्यूब कुठे कुठे लोक स्वतःच्या साधनांचे वर्णन, सिद्धीच्या गोष्टी, चमत्कारांचे दावे करतात. पण साधना क्षेत्रात एक जुना, कठोर आणि अचूक नियम आहे: जे ओरडून सांगतात त्यांच्याकडे काही असत नाही. आणि ज्यांच्याकडे खरोखर असतं, ते कधीच सांगत नाहीत.

कारण यामागे एक मोठी आध्यात्मिक शास्त्रीय कारण आहे. इतरयोनि शक्ती जसे अप्सरा, यक्षिणी, किन्नरी, नागिणी, योगिनी, दैवी-अदैवी उर्जा या सर्व एका अटीवर साधकाला साथ देतात: गुप्तता. साधना ही जशी उर्जेची प्रक्रिया आहे, तशीच ती शिस्तीची प्रक्रिया आहे. शक्तीचा स्वभाव समजणं म्हणजे तिला आदर देणं. आणि आदराचा पहिला नियम आहे  गुप्तता. जो साधक आपल्याला मिळालेल्या उर्जेला, मंत्राला, साधनेला गुप्त ठेवतो, त्याला या शक्ती अधिकाधिक खोलवर घेऊन जातात. पण जो साधक फुशारक्या मारतो, लोकांना दाखवतो, सिद्धींची जाहिरात करतो, त्याच्याबद्दल या शक्तींचा विश्वास तुटतो. या शक्ती उग्रही असतात. गुप्तता मोडल्यावर त्या फक्त साथ सोडत नाहीत, तर कधी कधी रागीट होऊन नुकसानही करतात. कारण हे संपूर्ण तंत्रविश्व अत्यंत नियमबद्ध आहे. जर त्या उर्जेला माणसाने "स्वतःची मालकी" समजली, "मी साधक, मी सिद्ध" असा अहंकार केला, तर त्या उर्जा लोप पावतात. आणि त्यांचे अस्तित्त्व लोप पावणे म्हणजे साधक पुन्हा शून्यात पडतो. काही वेळा मानसिक अस्थिरता, गोंधळ, भीती, स्वप्नदोष, उर्जेचा ढासळलेला प्रवाह  असे परिणाम दिसू लागतात. हे दंड आहेत, शिक्षा नाहीत; कारण या शक्तींचा स्वभाव असा आहे गुप्तता भंगली की उर्जा परत जाते.

याच सोबत इच्छुक साधकांनी भगवतगीतेत श्रीकृष्णाने सांगितलेला श्लोक नेहमी लक्षात ठेवावा. 
“यान्ति देवव्रता देवान् पितृ़न्यान्ति पितृव्रताः । भूतानि यान्ति भूतेज्या यान्ति मद्याजिनोऽपि माम् ॥” 

श्रीकृष्ण म्हणतात - देवांची पूजा करणारे देवलोकात जातात. पितरांची पूजा करणारे पितृलोकात जातात. भूत/इतरयोनींची पूजा करणारे त्याच भूतयोनीत जातात. आणि माझी तसेच पूजा-अर्चना उपासना करणारे माझ्याकडे येतात.

साधनेचा मार्ग हा शोभेचा, प्रदर्शनाचा किंवा मिरवण्याचा मार्ग नाही. हा मार्ग जितका शांत, तितका प्रभावी. जितका गुप्त, तितका फलदायी. जगाला सांगण्याची घाई ठेवली तर साधनेचे काहीच मिळत नाही. पण साधनेला गुप्त ठेवले, मन शांत ठेवले, अहंकार दाबला आणि गुरुचे मार्गदर्शन मानले तर हीच शक्ती साधकाला आयुष्यभर साथ देते. म्हणून साधनेचा खरा सौंदर्य हा शांतपणात आहे, गुप्ततेत आहे, आणि अंतर्मुख प्रवासात आहे. जो हे समजतो, तोच खऱ्या साधनेचा योग्य वारस बनतो.